همه چیز درباره عمل فتق (از ضرورت انجام تا مدت زمان عمل انواع فتق)

عمل فتق در واقع به مجموعهای از روش ها و تکنیک های جراحی گفته می شود که در طی آن بخش های بیرون زده (مثل روده)به محل اصلی خود برگردانده شده و دیواره های سست شده (اغلب عضلات) که بیرون زدگی از طریق آن ها و به دلیل ضعفشان رخ داده، به طور کامل ترمیم می شوند. در این مقاله هرچیزی که باید درباره عمل فتق بدانید را به زبانی ساده توضیح داده ایم.

فتق چیست؟

فتق یا هرنی (hernia) زمانی رخ می دهد که یک عضو یا بافت یا بخش هایی از آن از طریق یک نقطه ضعیف یا پارگی در دیواره شکم بیرون میزند. این مساله می تواند منجر به یک برآمدگی یا توده قابل مشاهده شود که اغلب با درد یا ناراحتی همراه است. فتق می تواند در نواحی مختلف بدن ایجاد شود که شایع ترین انواع آن فتق اینگوینال، فمورال، نافی و هیاتال است.

علل فتق چیست؟

هرنی می تواند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود. مهم ترین علل عبارتند از:

• سرفه یا عطسه مزمن
• زور زدن در هنگام اجابت مزاج
• بلند کردن سنگین
• بارداری
• چاقی
• جراحی قبلی شکم (اغلب نیاز به عمل فتق در این موارد وجود دارد)

با انواع رایج فتق بیشتر آشنا شوید

به طور کلی رایج ترین شکل های هرنی عبارتند از:

• فتق اینگوینال یا نفق کشاله ران: این نوع در واقع شایع ترین نوع فتق است و زمانی رخ می دهد که بخشی از روده از طریق کانال مغبنی در ناحیه کشاله ران بیرون بزند.
• فتق فمورال: این نوع فتق زمانی رخ می دهد که بخشی از روده از طریق کانال فمورال که درست زیر رباط اینگوینال قرار دارد، به جلو حرکت می کند.
• فتق نافی: فتق ناف در نوزادان شایع تر است و زمانی رخ می دهد که روده ها از یک نقطه ضعیف در دیواره شکم نزدیک ناف بیرون بزنند.
• فتق هیاتال یا معده: فتق هیاتال شامل حرکت معده از طریق دیافراگم به داخل حفره قفسه سینه است که اغلب منجر به ریفلاکس اسید و سوزش سر دل می شود.

چه زمانی انجام عمل فتق ضروری است؟

مهم است بدانید که همه موارد فتق نیاز به مداخله جراحی ندارند و تنها برخی افرد هستند که باید خیلی سریع عمل برایشان انجام شود. اما از کجا متوجه شویم که نیاز به جراحی داریم یا نه؟ علائم و عوارض خاصی وجود دارد که ممکن است نشان دهنده نیاز به جراحی فتق باشد. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد یا ناراحتی شدید
• بزرگ شدن فتق
• ناتوانی در بازگرداندن فتق به داخل
• انسداد فتق
• مشکل در حرکات روده یا دفع ادرار

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره متخصص اورولوژی و درمان هایی که ارائه می دهد

عمل فتق به چه روش هایی انجام داده می شود؟

در حال حاظر تکنیک های جراحی مختلفی برای ترمیم فتق استفاده می شود و رایج ترین روش ها عبارتند از:

+ عمل فتق باز

عمل ترمیم فتق باز یک روش جراحی سنتی است که شامل ایجاد یک برش در نزدیکی محل فتق است. سپس جراح با دقت فتق را به جای خود برمی گرداند و دیواره ضعیف شده شکم را با بخیه یا مش تقویت می کند. این روش معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و ممکن است در مقایسه با سایر تکنیک ها به دوره نقاهت طولانی تری نیاز داشته باشد.

+ ترمیم فتق لاپاراسکوپی

عمل فتق با لاپاراسکوپی یک روش کم تهاجم است که از برش های کوچک و ابزارهای تخصصی برای ترمیم مشکل استفاده می کند. در طول این عمل وسیله ای به نام لاپاراسکوپ که در واقع لوله ای نازک با یک دوربین متصل به آن است از طریق برش بسیار کوچکی وارد ناحیه عمل می شود.

لاپاراسکوپ به صورت زنده تصاویر محل عمل را از طریق یک نمایشگر به صورت زنده به تیم جراحی نشان می دهد و عمل با دید گسترده انجام می شود. بافت های بیرون زده با کمک وسایل ظریف به جای خود برگردانده شده و در نهایت دیواره های سست شده با استفاده از بخیه یا مش ترمیم می شود. این تکنیک اغلب منجر به درد کمتر بعد از عمل، زمان بهبودی کوتاه‌تر و اسکارهای کوچک‌تر می‌شود.

+ عمل فتق با متد رباتیک (روش جدید)

ترمیم فتق رباتیک یک تکنیک جدیدتر است که مزایای جراحی لاپاراسکوپی را با فناوری رباتیک ترکیب می کند. جراح یک سیستم روباتیک را کنترل می کند که دقت و انعطاف پذیری را در طول عمل افزایش می دهد. این تکنیک می تواند به ویژه برای فتق های پیچیده یا زمانی که به دقت بالایی نیاز است مفید باشد. مزایای مشابه ترمیم لاپاراسکوپی، مانند برش های کوچکتر و بهبودی سریعتر را ارائه می دهد.

چطور خود را برای عمل فتق آماده کنیم؟

قبل از انجام عمل جراحی فتق، باید آمادگی قابل قبولی داشته باشید. برخی از مهم ترین آمادگی ها شامل موارد زیر می شود:

+ انجام ارزیابی های پیش از عمل

قبل از عمل فتق معمولاً جهت ارزیابی سلامت کلی فرد و شناسایی هرگونه خطر یا عوارض احتمالی، آزمایش هایی انجام داده می شود. این آزمایشات ممکن است شامل آزمایشکامل  خون، مطالعات تصویربرداری و مشاوره با سایر پزشکان متخصص از جمله متخصص بیهوشی، قلب و عروق و … باشد. ارائه اطلاعات دقیق در مورد داروها، آلرژی ها و هرگونه جراحی یا شرایط پزشکی قبلی در طول این ارزیابی بسیار مهم است.

+ تغییر شیوه زندگی و تغییر رویکرد در خصوص مصرف داروها

در برخی موارد، ممکن است قبل از جراحی برای بهبود سلامت فرد و کاهش خطر عوارض در طی عمل یا بعد از آن، توصیه شود که سبک زندگی تغییر پیدا کند. تغییر سبک زندگی می تواند شامل ترک سیگار، کاهش وزن و مدیریت بیماری های مزمن مانند دیابت باشد. علاوه بر این، برخی داروها، مانند رقیق‌کننده‌های خون، ممکن است نیاز به تنظیم یا قطع موقت قبل از جراحی داشته باشند تا خطرات خونریزی به حداقل برسد. تمامی این موارد توسط جراح حتما به بیماران گوشزد خواهد شد.

+ مدیریت ترس، اضطراب و استرس عمل

انجام عمل فتق می تواند منبعی برای اضطراب و ترس افراد باشد. بنابراین ضروری است که هر گونه نگرانی یا ترسی که دارید با تیم پزشکی خود در میان بگذارید و از روش های مدیریت ترس و استرس برای آرام سازی خود کمک بگیرید. حتی اگر لازم باشد می توانید به یک تراپیست یا روانشناس مشاور مراجعه کنید.

فرآیند جراحی هرنی چطور پیش می رود؟

البته بیماران نیازی ندارند که بدانند عمل فتق چگونه برایشان انجام داده می شود زیرا اطلاع از جزئیات عمل ممکن است باعث بدتر شدن استرس و اضطراب آن ها شود. اما به صورت خلاصه بدانید که در طول عمل قرار است این مراحل طی شود:

+ انجام بیهوشی

عمل فتق معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می شود، به این معنی که شما در طول عمل کاملاً خواب و بی اطلاع خواهید بود. در برخی موارد، ممکن است از بی حسی موضعی یا منطقه ای استفاده شود که تنها ناحیه خاصی را که تحت عمل جراحی قرار می گیرد بی حس می کند. اینکه شما تحت بیهوشی عمومی یا موضعی قرار خواهید گرفت بسته به نظر تیم جراحی شما خواهد بود.

+ برش پوست و دسترسی به ناحیه آسیب دیده

جراح برشی را در نزدیکی محل فتق ایجاد می کند و دسترسی به دیواره ضعیف شکم، بافت یا اندام دچار فتق را فراهم می کند. اندازه و محل برش به نوع و اندازه فتق و همچنین روش جراحی انتخابی بستگی دارد ولی چه در روش لاپاراسکوپی چه روش باز، برش خیلی بزرگ نخواهد بود.

+ انجام تکنیک ترمیم هرنی

در طول عمل فتق و پس از دسترسی به ناحیه اصلی، جراح بافت یا اندام دچار بیرون زدگی را با دقت به جای خود برگردانده و دیواره ضعیف شده (اغلب شکم) را ترمیم می کند. این کار را می توان با دوختن ماهیچه ها به هم، تقویت ناحیه با بخیه یا استفاده از مِش برای ایجاد حمایت اضافی انجام داد. روش انتخابی به عوامل مختلفی از جمله نوع فتق و ترجیح و تخصص جراح بستگی دارد.

دوره بهبودی پس از جراحی فتق چگونه می گذرد؟

دوره نقاهت پس از عمل فتق برای بهبودی مناسب و یک نتیجه موفقیت آمیز بسیار ضروری است. مهم ترین نکاتی که باید در طول دوره نقاهت یا بهبودی به آن ها توجه داشته باشید به شرح زیر هستند:

+ مراقبت های بعد از عمل مطابق با دستورالعمل ها

دقیقا پس از جراحی، تا زمانی که کاملا بیدار و هشیار شوید در اتاق ریکاوری بستری خواهید شد. این بخش داخل اتاق عمل است و شما از نظر علائم حیاتی و موارد دیگر مورد پایش قرار میگیرید. اگر وضعیت شما پایدار باشد پس از آن به بخش بستری در بیمارستان منتقل می شوید.

در طول بستری شدن در بیمارستان ممکن است داروهای مسکن قوی برای مدیریت هرگونه درد و ناراحتی که تجربه می کنید تجویز شود. همچنین سرم تراپی و دارو درمانی شما از همینجا شروع می شود. پیش از اینکه ترخیص شوید نیز تمام دستورالعمل های مراقبتی پس از عمل فتق در اختیار شما یا همراهتان قرار خواهد گرفت که باید آن ها را با جدیت پیگیری کنید.

+ مدیریت درد و عوارض متداول پس از عمل

درد و ناراحتی پس از عمل فتق (چه در بیمارستان چه در  خانه) شایع است، اما می توان این مساله را به طور موثر مدیریت کرد. تیم پزشکی در مورد داروهای مسکن و سایر تکنیک های موثر به شما کمک می کنند درد را تسکین دهید. آن ها همچنین ممکن است توصیه کنند از داروهای بدون نسحه، استفاده از کمپرس سرد و … درد و عوارض احتمالی را مدیریت کنید.

+ نحوه انجام فعالیت و ورزش کردن

از آنجا که عمل فتق اغلب به صورت باز انجام می شود باید به صورت آرام آرام اقدام به ورزش کنید. در واقع باید اینکار را به تدریج انجام دهید. ابتدا با پیاده روی شروع کنید سپس با ورزش های سبک تر مطابق با توصیه جراحتان ادامه دهید.

عوارض بالقوه عمل فتق چیست؟

درست مانند هر روش جراحی دیگری، در خصوص عمل فتق نیز خطرات و عوارض احتمالی وجود دارد. اگر یک جراح خوب انتخاب کنید و به طور صحیح به توصیه ها عمل کنید می توانید خطر عوارض را به حداقل برسانید. در هر صورت چه این عوارض احتمالی رخ بدهند یا خیر، بهتر است با آن ها آشنا باشید:

+ عفونت

عفونت می تواند در محل جراحی رخ دهد و منجر به قرمزی، تورم، درد یا ترشح در آن ناحیه شود. برای کاهش خطر عفونت، حتما می‌بابیست از دستورالعمل‌های مراقبت از زخم پیروی کنید. بسیار مهم است که محل زخم ها را تمیز نگاه دارید و در صورت وجود علائم نامبرده با تیم جراحی خود تماس بگیرید.

+ آسیب عصبی

در موارد نادر، جراحی فتق می تواند منجر به آسیب عصبی شود که منجر به بی حسی، سوزن سوزن شدن یا درد مداوم در ناحیه جعمل می شود. این مساله می تواند به دلیل آسیب به اعصاب در طول عمل جراحی رخ دهد و معمولا نادر است. اگر هر گونه احساس غیرمعمول یا درد مداوم در ناحیه عمل فتق را تجربه کردید، مهم است که برای ارزیابی بیشتر به پزشک خود اطلاع دهید.

چطور از بروز فتق پیشگیری کنیم؟

اینطور نیست که همیشه و به صورت ۱۰۰ درصد بتوان از بروز انواع هرنی در نواحی مختلف بدن پیشگیری کرد ولی می توان با در ایجاد تغییراتی در سبک زندگی خطر بروز آن را به طرز چشمگیری کاهش داد. برخی از این تغییرات شامل موارد زیر می شود:

+ حفظ وزن بدن در محدوده سالم

چاقی و حتی اضافه وزن می تواند فشار روی عضلات شکم را افزایش داده و دیواره شکم را ضعیف کند بنابراین در چنین وضعیتی احتمال بروز فتق افزایش میابد. با حفظ وزن در یک محدوده سالم و مناسب می توان خیلی راحت از بروز فتق پیشگیری کرد. مثلا می توان رژیم غذایی را متعادل کرده و یا ورزش منظم انجام داد.

+ استفاده از تکنیک های صحیح بلند کردن اجسام

بلند کردن نادرست اجسام سنگین می تواند فشار قابل توجهی بر عضلات شکم وارد کند و خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد. استفاده از تکنیک های مناسب بلند کردن اجسام، استفاده موثر و صحیح از زانوها، صاف نگه داشتن کمر و استفاده از عضلات پا برای بلند کردن بسیار مهم است. علاوه بر این، از بلند کردن اشیایی که بیش از توانایی های فیزیکی شما هستند، خودداری کنید زیرا بیشتر افرادی که عمل فتق انجام می دهند اجسام سنگین خارج از تحمل خود را به طور مکرر بلند می کنند.

+ جلوگیری از ایجاد فشار بر روی شکم

سرفه مزمن، یبوست و زور زدن در حین حرکات روده می تواند بر عضلات شکم فشار وارد کند و خطر فتق را افزایش دهد. با مدیریت صحیح این مسائل و کمک گرفتن از پزشکان می توان مانع از ایجاد فشار بر روی عضلات و اندام های داخل شکم شد و تا حد زیادی احتمال بروز فتق کاهش پیدا می کند.

پاسخ به سوالات رایج درباره عمل فتق