بی اختیاری ادرار در مردان و زنان: علل، انواع و گزینه های درمانی

بی اختیاری ادرار یک مشکل شایع است که میلیون ها مرد و زن و حتی بچه های کوچک را نیز در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. در این وضعیت ادرار بدون آنکه شخص کنترلی رویش داشته خارج می شود که می تواند برای افراد سبب خجالت زدگی و ناراحتی مزمن باشد. در این مقاله به علل، انواع و گزینه های درمانی این مشکل در زنان و مردان می پردازیم.

منظور از بی اختیاری ادرار دقیقا چیست؟

بی اختیاری ادرار یا (Urinary Incontinence) وضعیتی است که افراد را در هر سن و جنس  درگیر می کند و همانطور که گفته شد به معنای نشت خروج غیر ارادی ادرار از انتهای مجرای ادراری-تناسلی است. این مشکل در زنان شایع تر از مردان است و می تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد. بی اختیاری ادرار می تواند باعث خجالت، اضطراب و انزوای اجتماعی شود و همچنین می تواند منجر به تحریک پوست و عفونت شود.

با اشکال مختلف بی اختیاری ادراری آشنا شوید

این مشکل می تواند به چند صورت رخ دهد که ما فقط به شایع ترین اشکال آن اشاره ای گذرا می کنیم:

1. بی اختیاری استرسی

بی‌اختیاری استرسی (Stress Incontinence) نوعی بی‌اختیاری ادراری است که در اثر افزایش فشار بر مثانه رخ می‌دهد. این فشار می‌تواند ناشی از فعالیت‌هایی مانند خندیدن، سرفه، عطسه، ورزش یا بلند کردن اجسام سنگین باشد. در این حالت، عضلات و بافت‌های اطراف مجرای ادراری به اندازه کافی قوی نیستند که ادرار را نگه دارند و در نتیجه، ادرار به بیرون نشت می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث ناراحتی و کاهش اعتماد به نفس فرد شود، زیرا ترس از نشت ادرار ممکن است زندگی اجتماعی و فعالیت‌های روزانه را تحت تأثیر قرار دهد.

علل بی‌اختیاری استرسی معمولاً شامل ضعف عضلات کف لگن به دلیل زایمان، جراحی لگن یا افزایش سن است. همچنین، آسیب به اعصاب یا عضلات ناشی از زایمان یا جراحی، کاهش سطح هورمون استروژن بعد از یائسگی که بافت‌های اطراف مجرای ادراری را ضعیف می‌کند، و افزایش فشار داخلی شکم به دلیل چاقی، بارداری یا یبوست مزمن می‌تواند از دیگر عوامل این بی‌اختیاری باشد. این عوامل موجب می‌شوند که عضلات و بافت‌های حمایت‌کننده مثانه نتوانند فشار اضافی را تحمل کنند و ادرار نشت کند.

2. بی‌اختیاری فوری (Urge Incontinence)

بی‌ اختیاری اداری فوری زمانی رخ می‌دهد که فرد نیاز ناگهانی و شدید به ادرار کردن را احساس می‌کند و نمی‌تواند مثانه خود را به موقع تخلیه کند، در نتیجه ادرار به بیرون نشت می‌کند. این نوع بی‌اختیاری اغلب به دلیل فعالیت غیرعادی عضلات مثانه است که به صورت غیرارادی منقبض می‌شوند و می‌تواند به علت مشکلات عصبی، عفونت‌های مجاری ادراری، یا بیماری‌هایی مانند دیابت و مولتیپل اسکلروزیس رخ دهد.

📍 مقاله پیشنهادی : بهترین آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری چیست ؟

3. بی‌اختیاری عملکردی (Functional Incontinence)

بی‌ اختیاری ادراری عملکردی زمانی رخ می‌دهد که فرد به دلیل مشکلات جسمی یا ذهنی قادر به رسیدن به موقع به دستشویی نیست (حتی اگر سیستم ادراری به درستی کار کند). این نوع بی‌اختیاری ممکن است در افراد مسن یا بیمارانی که مشکلاتی حرکتی یا شناختی دارند از قبیل آرتریت شدید یا دمانس دارند رخ دهد.

4. بی‌اختیاری سرریز (Overflow Incontinence)

بی‌ اختیاری اداری سرریز زمانی رخ می‌دهد که مثانه به طور کامل تخلیه نمی‌شود و ادرار به طور مداوم یا متناوب نشت می‌کند. این وضعیت معمولاً به دلیل انسداد در مجرای ادراری یا ضعف عضلات مثانه است که می‌تواند ناشی از دیابت، آسیب عصبی، بزرگ شدن پروستات یا مصرف برخی داروها باشد. افراد مبتلا ممکن است احساس کنند که مثانه‌شان هرگز به طور کامل خالی نمی‌شود.

👈 حتما بخوانید : برای درمان سوزش ادراری چه باید کرد ؟

5. بی‌اختیاری مختلط (Mixed Incontinence)

بی‌اختیاری مختلط ترکیبی از دو یا چند نوع بی‌اختیاری ادراری است، معمولاً بی‌اختیاری استرسی و بی‌اختیاری فوری با هم ترکیب می شوند. افراد مبتلا به این نوع بی‌ اختیاری ادراری ممکن است هم نشتی ادرار هنگام فعالیت‌های فیزیکی و هم نیاز ناگهانی و شدید به ادرار کردن را تجربه کنند. درمان بی‌اختیاری مختلط نیازمند رویکردی چندجانبه است که شامل ترکیبی از روش‌های درمانی برای هر یک از انواع بی‌اختیاری مربوطه است.

6. بی‌اختیاری گذرا (Transient Incontinence)

حتما بخوانید : 👈

• دکتر اورولوژی چه وظایفی دارد؟

بی‌اختیاری گذرا یک نوع موقتی از بی‌اختیاری ادراری است که به دلیل شرایط موقتی یا عوامل قابل درمان مانند عفونت‌های مجاری ادراری، مصرف داروهای خاص، یبوست شدید یا مشکلات روانی مانند افسردگی رخ می‌دهد. این نوع بی‌اختیاری معمولاً با درمان عامل زمینه‌ای بهبود می‌یابد و به طور دائمی باقی نمی‌ماند.

علل بی اختیاری ادرار در زنان و مردان چیست؟

بی اختیاری ادرار می تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

1. ضعف عضلات کف لگن

عضلات کف لگن از مثانه و مجرای ادرار حمایت می کنند. ضعف این ماهیچه ها می تواند منجر به بی اختیاری ادرار استرسی شود. همانطور که گفته شد افزایش فشار شکمی به دلیل عدم حمایت کافی باعث نشت ادرار از مثانه می شود. این مساله بیشتر از آنکه در آقایان رخ دهد در خانم ها مشاهده می شود. در واقع اصلی ترین علت بی اختیاری ادرار در زنان همین مورد است

2. بیش فعالی عضلات مثانه

ماهیچه های مثانه می توانند بیش از حد فعال شوند و باعث میل ناگهانی و شدید برای ادرار کردن شوند. این مساله می تواند منجر به بی اختیاری در خرورج ادرار به صورت فوری شود. در واقع علت اصلی موارد فوری، بیش فعالی عضلات غیر ارادی مثانه است.

3. آسیب عصبی

آسیب عصبی می تواند در ارتباط بین مغز و مثانه اختلال ایجاد کند و منجر به بی اختیاری ادرار شود.دیابت، مولتیپل اسکلروزیس یا آسیب های نخاعی می توانند تنها برخی از مشکلات عصبی باشند که در ارتباط مغز و مثانه مشکل و اختلال ایجاد کنند.

📌 خواندن این مقاله را از دست ندهید :

دلایل برگشت ادرار به کلیه چیست ؟

4. برخی بیماری های و مصرف داروهای خاص

برخی شرایط پزشکی و داروها می توانند باعث بی اختیاری ادرار شوند. به عنوان مثال عفونت های دستگاه ادراری، مشکلات پروستات و داروهایی که بر عملکرد مثانه تأثیر می گذارد می توانند به صورت مستقیم و غیر مستقیم روی تخلیه غیر ارادی مثانه تاثیر بگذارند.

5. شکل گیری ناکامل عضلات پایین تنه

در برخی موارد کودکان، نوجوانان و یا حتی جوانان ممکن است به دلیل ناکامل بودن تشکیل عضلات و یا عدم رشد و توسعه کافی، مکررا دچار بی اختیاری خروج ادرار شوند. در واقع یک علت بی اختیاری ادرار در مردان جوان و سنین پایین تر ممکن است همین مساله بسیار ساده اما قابل توجه باشد.

6.بزرگی پروستات

یکی از دلایل عدم اختیار در کنترل ادرار، بزرگ شدن غده پروستات است.باید بدانید که با بزرگ شدن غده پروستات،مثانه به مرور تحت فشار قرار می گیرد و در سنین بالا، فرد توانایی کنترل کردن ادرار خود را از دست می دهد.

چه عواملی بی اختیاری ادراری در زنان و مردان را بدتر می کند؟

برخی فاکتورها می توانند باعث بدتر شدن برون رفت ادرار به صورت غیر ارادی شوند. ما در این بخش تنها تعدادی از این عوامل را به صورت لیست وار مورد بررسی قرار می دهیم:

• سن و جنسیت: همانطور که اشاره شد این مشکل در زنان شایع تر از مردان است و احتمال بروز آن با افزایش سن بیشتر هم می شود.
• بارداری و زایمان: بارداری و زایمان می تواند ضعیف شدن عضلات کف لگن شده و منجر به کاهش کنترل بر تخلیه ادرار شوند.
• یائسگی: تغییرات هورمونی که در دوران یائسگی رخ می دهد می تواند منجر کاهش حمایت از مجرای اداری شود.
• چاقی: چاقی می تواند فشار روی مثانه و عضلات کف لگن را افزایش دهد.
• سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی بی اختیاری ادرار می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در مردان و زنان افزایش دهد.

🔔 خواندن مقاله زیر را از دست ندهید :

• با نشانه های بی اختیاری ادرار در بارداری آشنا شوید
• معرفی انواع بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادراری چطور تشخیص داده می شود؟

تشخیص بی اختیاری ادرار معمولاً شامل بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه بالینی است. سپس در مراحل بعدی برای تشخیص بهتر علت این مشکل آزمایش ادرار و کشت ادرار، تست های اورودینامیک و تست های تصویربرداری اتخاذ می شود:

• تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی: پزشک از شما در مورد علائم و سابقه پزشکی شما می پرسد و یک معاینه فیزیکی برای بررسی هر گونه بیماری زمینه ای انجام می دهد.
• آزمایش ادرار و کشت ادرار: می تواند به شناسایی هر گونه عفونت یا ناهنجاری زمینه ای در ادرار کمک کند.
• تست نوار مثانه و پد: می تواند به تعیین میزان نشت ادرار و تعداد دفعات ادرار کمک کند.
• تست های اورودینامیک و تست های تصویربرداری: می توانند به تعیین علت بی اختیاری ادرار و بهترین گزینه های درمانی کمک کنند.

🎯بیشتر بدانید :

با انواع بیماری های مجاری ادراری آشنا شوید

درمان قطعی بی اختیاری ادرار در مردان و زنان چیست؟

مانند هر بیماری دیگری در سیستم ادراری تناسلی، گزینه های درمانی به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. ابتدا باید علت مشکل پیدا شود و سپس بر اساس آن روش درمان در نظر گرفته شود. مهم ترین و محتمل ترین روش درمان بی اختیاری ادراری در مردان و زنان عبارتند از:

1. تغییرات سبک زندگی و تمرینات عضلات کف لگن

تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، ترک سیگار و کاهش مصرف کافئین یا الکل می تواند به بهبود بی اختیاری ادرار کمک کند. تمرینات عضلات کف لگن مانند کگل نیز می تواند به تقویت عضلات کف لگن کمک کند.

دارودرمانی نیز می تواند برای درمان بی اختیاری فوری با شل کردن عضلات مثانه یا کاهش میل به ادرار استفاده شوند. برخی از داروهای رایج عبارتند از آنتی کولینرژیک ها، آگونیست های بتا-3 و داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای.

2. استفاده از دستگاه ها و روش های پزشکی

از برخی وسایل پزشکی می توان برای حمایت از مثانه و کاهش نشت ادرار استفاده کرد. روش هایی مانند آویزان کردن گردن مثانه و روش های اسلینگ نیز می توانند به بهبود بی اختیاری ادرار کمک کنند.

3. عمل جراحی

ممکن است برای موارد شدید بی اختیاری ادراری، جراحی توصیه شود. اقداماتی مانند تقویت مثانه و کاشت اسفنکتر ادرار مصنوعی می تواند به بهبود کنترل مثانه کمک کند.

برای درمان بی اختیاری ادرار چه بخوریم؟

در حالی که غذای خاصی وجود ندارد که بتواند به طور مستقیم بی اختیاری ادرار را درمان کند، اما در نظر گرفتن یک رژیم غذایی متعادل و رعایت توصیه های زیر می تواند به درمان بی اختیاری کمک کند:

• غذاهای غنی از فیبر: میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
• چربی های سالم: آووکادو، آجیل، دانه ها و روغن زیتون مصرف کنید.
• مصرف آب کافی (نه زیاد و نه کم): در طول روز به اندازه کافی آب بنوشید، اما از مصرف بیش از حد مایعات قبل از خواب خودداری کنید.
• از مصرف مواد تحریک کننده مثانه خودداری کنید: کافئین، الکل، غذاهای تند، غذاهای اسیدی، نوشیدنی های گازدار و شیرین کننده های مصنوعی را محدود یا اجتناب کنید.
• مصرف غذاهای تقویت کننده کف لگن: از مرکبات، سبزیجات برگ دار، محصولات لبنی، گوشت بدون چربی و ماهی استفاده کنید.
• مدیریت وزن: از طریق یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم وزن خود را حفظ کنید.

به یاد داشته باشید، با وجود معرفی موارد بالا، در نهایت مهم این است که برای مشاوره شخصی با یک متخصص کلیه و مجاری اداری و همچنین یک متخصص تغذیه خوب اقدام کنید.

با این روش ها از بروز بی اختیاری ادراری پیشگیری کنید

راه های مختلفی برای جلوگیری از بی اختیاری ادرار وجود دارد. برای مثال شما می توانید موارد زیر را دنبال کنید:

• عادات سبک زندگی سالم: حفظ وزن سالم، ترک سیگار و کاهش مصرف کافئین و الکل می تواند به جلوگیری از نشت غیر ارادی ادرار کمک کند.
• تمرینات عضلات کف لگن: تمریناتی مانند کگل، می تواند به تقویت عضلات کف لگن و جلوگیری از بی اختیاری کمک کند.
• مدیریت صحیح بیماری ها: مثلا کنترل دیابت و مشکلات پروستات، می تواند به جلوگیری از نشت غیر ارادی ادرار کمک کند.

نکات پایانی

بی اختیاری ادرار یک بیماری شایع است که می تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد. درک علل، انواع و گزینه‌های درمانی بی‌اختیاری ادرار به منظور رسیدگی موثر به این بیماری بسیار مهم است. با ایجاد تغییرات در سبک زندگی، انجام تمرینات عضلات کف لگن و مراجعه به درمان پزشکی در صورت نیاز، می توان کنترل مثانه را بهبود بخشید و تأثیر بی اختیاری ادرار را کاهش داد.

پاسخ سریع به پرسش های کوتاه